22 juli 2016 om 12:01 uur door Jan Taco te Gussinklo
Veelbelovend
Bacteriofaag betekent letterlijk bacterie-eter. Een veelbelovende ontdekking een eeuw geleden. Namelijk dat het mogelijk bleek om schadelijke bacteriën uit te schakelen. Een ontwikkeling die een boost kreeg door het werk van de oorspronkelijk Frans-Canadese onderzoeker Felix d’Herelle, enige tijd aan het Pasteur Instituut verbonden. Zijn levensloop is in een boeiende biografie beschreven.
Hoogleraar Wolff
In Nederland had d’Herelle een volger in de persoon van Hoogleraar Wolff, van oorsprong oogarts en later onderzoeker op dit terrein (en nog weer later voedingsmiddelen). Zie bijvoorbeeld artikel in het Nederlandse vakblad NTvG:
Als op de website op de auteursnaam wordt gezocht komen er vele tientallen publicaties in beeld. Nog vrij jong (59) kwam L.K. Wolff in zijn woonplaats Utrecht op 17 juni 1938, dus kort voor de Tweede Wereldoorlog te overlijden. Zijn eveneens joodse echtgenote kwam echter om in 1942 in het concentratiekamp Theresienstadt.
Opleving
Het onderzoek naar bacteriofagen kwam tot stilstand in de westerse wereld. Een tijd lang fungeerde in Parijs nog een Instituut (Le laboratoire du Bacteriophage). Zie enveloppe (collectie auteur). Binnen de Sovjet-Unie bleef er opmerkelijk genoeg een onderzoekscentrum (Tiflis) actief, waar D’Herelle heeft gewerkt. Door de opkomst en het succes van antibiotica verdwenen de bacteriofagen van het toneel. Totdat de resistentieproblematiek (resistentie tegen gangbare antibiotica) ons herinnert aan de bacteriofagen. Ook andere eigenschappen van bacteriofagen (expressie van antistoffen op bacteriofagen) zorgen thans voor een opleving.
13 juni 2016 om 16:34 uur door Jan Taco te Gussinklo
Enerverende week
EHealth
De gebeurtenis voorafgaande aan de formele opening van de eHealthweek op woensdag 8 juni 2016 te Amsterdam draagt beslist de nodige symboliek in zich. Dat moet je dan wel willen zien. Een gezelschap onder aanvoering van minister Edith Schippers beweegt zich daartoe eerst van de Beurs van Berlage (= congreslocatie) naar de naastgelegen Euronext (Damrak). Deze ‘beursgang’ moet ruim op tijd plaatsvinden, temeer omdat rolstoelpatient Niels Schuddeboom extra support nodig heeft. Om 09.00 uur geeft de minister een enorme klap op de gong. Een actie die ik vanaf de zijkant goed heb kunnen registreren voor het archief.
Gong Euronext
Symboliek
De symboliek kun je terugzien in het feit dat geld (Euronext), zeg maar de marktwerking, door de overheid is omarmd waar het gaat om de Gezondheidszorg. Dat klinkt wel wat zuinig. Te zuinig, want de minister is ook iemand van de inhoud. Zo vind ik dat onze minister Schippers op belangrijke dossiers een flinke klap heeft gegeven. Dat is gebleken bij het nadrukkelijk stimuleren van innovaties als eHealth. Maar ook antibiotica resistentie en voedselveiligheid mag zich verheugen in de niet aflatende belangstelling van de minister. Het EU voorzitterschap van Nederland biedt daartoe kansen. De minister, die daarmee een belangrijke politieke erfenis achterlaat. Zij heeft immers aangekondigd niet te zullen terugkeren op deze positie na de verkiezingen. Vast ook een klap voor menigeen!
26 februari 2016 om 9:18 uur door Jan Taco te Gussinklo
OneHealth ( 1health)
Helemaal van deze tijd
Al een tijdje koester ik de gedachte dat er ruimte zou moeten zijn voor een magazine onder de titel OneHealth. Kort gezegd: OneHealth gaat over de gezondheid van mens en dier. OneHealth overlapt tenminste het werkterrein van de ministeries van VWS en Landbouw. Een heel breed (te breed?) gebied voor een magazine. Ik ben onlangs in gesprek gegaan met een uitgever, die terecht een aantal kritische vragen stelt. Dus ga ik eerst mijn huiswerk doen. Hoe is de relevantie voor professionals en burgers.
(Teletekst november 2013)
Ingehaald
Vandaag kom ik er tot mijn verrassing achter dat een dergelijk magazine zojuist is gelanceerd bij de opening van het NCOH. Die afkoring staat voor het National Centre for One Health. Het (Engelstalig) Magazine behandelt vooral infectieziekten die ons (mens en dier) bedreigen. Niet duidelijk wordt of dit nummer (special edition 2016) een eenmalige productie is of dat er regelmatig een magazine zal verschijnen. Mogelijk hangt dat ook af van de respons? Ik zal mij laten informeren door het NCOH.
Antibiotica
In een toelichting bij de opening van het NCOH heet het: “De oprichting van het Nederland Centrum voor One Health – een wereldprimeur – laat zien dat we onze sterke punten kunnen vasthouden op het terrein van de gezondheid van mens, dier en milieu. Het is een grote en belangrijke stap”, aldus minister Schippers. Hoewel de Nederlandse artsen en dierenartsen in de afgelopen jaren in toenemende mate terughoudend zijn geworden in het gebruik van antibiotica, is dit nog niet het geval is in veel andere Europese landen. Daarom wil Minister Schippers het onderwerp van antibioticaresistentie op de Europese agenda zetten tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de EU.
Roadmap
Naar mijn mening beslaat OneHealth een veel breder terrein. Deze gedachte is onontkoombaar voor degenen die net als ik aanwezig waren bij de introductie van de Roadmap for Action (22 november 2016) in het kader van het Nederlands EU voorzitterschap. Zie hier een impressie. Dus toch een magazine vol met OneHealth?
1 september 2014 om 15:23 uur door Jan Taco te Gussinklo
Furazolidon
Veevoer Affaire
Rechter beslist over ruimingen
Verboden Antibioticum in Veevoer. Er is meer risico dan alleen het direct gevaar (‘toxiciteit’) voor de volksgezondheid. Vandaag (1 september 2014) is de zuivering van afvalwater (antibiotica, bacterieen) in het nieuws. Dat gaat dan over een preventieve aanpak van het ziekenhuis in Sneek. Maar speelt het ook in de stal? Wat is de link met resistentie tegen bacterieen. Achtergronden.
Door dit achtergrondartikel te kopen, kunt u bevorderen dat onderzoeksjournalistiek kansen krijgt. Te verkrijgen via elk van de drie navolgende kanalen:
1 augustus 2014 om 15:02 uur door Jan Taco te Gussinklo
Theo Hendriks
Framing
Zeg het met een verhaal
De titel van het laatste boek van Theo Hendriks krijgt ineens voor mij een bijzondere betekenis. Dat gaat een heel andere kant op dan de -beslist ook heel interessante- aanwijzingen hoe leidinggevenden aan veranderprocessen vleugels kunnen geven. Change The Script biedt mij een handvat in een vastgelopen situatie Heel concreet. Ik worstel met een artikel over de Furazolidon affaire. Misschien weet u het al? Bij ruim 100 Nederlandse (en enkele Duitse) varkensboeren is het (verboden) antibioticum Furazolidon aangetroffen in veevoer dat zij nietsvermoedend hebben gebruikt. Bedrijven gaan op slot. Autoriteiten doen onderzoek. Pas na proefslachtingen blijkt de kust veilig en komt donderdag 31 juli 2014 het verlossend woord: de varkens zijn geschikt bevonden voor consumptie.
Spanning
Iedereen zit in grote spanning. Via het LTO Noord wordt dat mij bevestigd. Alhoewel het dossier nog veel vragen kent, moet ik mijn tekst voor het artikel zeker herzien. Het wordt (gelukkig!) niet weer een soort MKZ affaire met massale ruimingen. Dat beeld zit in het collectieve geheugen van veehouders ingebakken. In het boek Uitgebeend staan wij uitgebreid stil bij die effecten. Je kunt hier gerust spreken over framing, juist een onderwerp waar Theo Hendriks in het boek een hoofdstuk aan wijdt (hoofdstuk 5, pagina 137 tot 169).
Cover
Hoezo Antibiotica?
Maar ik moet dus mijn Frame aanpassen. Er komen geen ruimingen. Maar de aanleiding blijft belangrijk. Antibiotica in de veehouderij hebben een negatieve naam gekregen. Zeker, antibiotica hebben veel dierziekten kunnen onderdrukken. Maar er is ook steeds nadrukkelijker het fenomeen Antibiotica Resistentie. Antibiotica die geen effect meer hebben! Het verhaal krijgt meteen een ander frame, zeker als we denken aan Daphne Deckers, die verhaalt over haar eigen ervaringen met antibiotica resistentie.
Resistentie
Een in beginsel eenvoudige behandeling voor een blaasontsteking moet plaatsmaken voor een ziekenhuisopname inclusief infusen met Antibiotica. Vanwege Resistentie! Onzekerheid slaat toe en de verschijnselen leiden tot drie maanden gedwongen ziekteverlof. Dat is nog eens een ander verhaal. Resistentie ontwikkeling heeft iets te maken met (overmatig/onoordeelkundig) antibioticagebruik bij mens en dier! Zo kan een verbinding worden gelegd tussen de actuele Furazolidon affaire en het grotere thema van de Antibiotica Resistentie. Met dank aan Change The Script van auteur Theo Hendriks!
18 maart 2014 om 5:59 uur door Jan Taco te Gussinklo
Grafiek
Marcel van Silfhout
Een beeld zegt meer dan duizend woorden
Bij een grafiek ligt het toch even anders. Wonderlijk hoe dat gaat! In eerste instantie denk ik in een reflex dat de grafiek die Marcel van Silfhout (auteur/journalist) hier omhoog houdt een impressie geeft van de sterk gestegen kosten van de Nederlandse Gezondheidszorg. Met de bedragen (verticale as) in de loop der tijd (horizontale as) afgezet tegen de groei van de bevolking. Maar dat kan natuurlijk niet, want er staan nog een extra gekleurde lijn op het plaatje. Bovendien: de stijging is wel erg exorbitant. De veestapel!
Veiligheid
Een boekpresentatie. De entourage van de bijeenkomst brengt mij op de namiddag van 13 maart 2014 weer snel terug bij de les. We zijn hier in de fraaie Hortus Botanicus, annex het Universiteitsmuseum aan de Lange Nieuwstraat te Utrecht. En het gaat hier om de presentatie door Uitgeverij Oostenwind van het kersverse boek Uitgebeend, met als subtitel ” hoe veilig is ons voedsel nog”. De grafiek gaat bij nadere bestudering over de groei van de vaderlandse veestapel, waarbij een opsplitsing is gemaakt per diersoort. En die grafiek is nog meer imponerend dan de bewuste grafiek van de zorgkosten. Maar de relatie met het Ministerie van VWS is er wel degelijk zoals blijkt.
Imponerend
Details
Bij het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) zijn de getallen over de veestapel exact bekend. Kijk eens naar het bestand over de periode 2000-2012 op de CBS website. De groei van de Geiten versus de groei van het Rundvee. Een kind kan zien dat hier iets wonderlijks aan de gang is. Dat de Q koorts zo heeft toegeslagen (en nog doet in de Gezondheidszorg van 2014) wordt in ieder geval begrijpelijker. En daar zijn we meteen bij een ander topic. De subsubtitel bestaat uit een opsomming van begrippen die de associatie oproepen met vette krantenkoppen en maatschappelijke onrust. Naast Q koorts worden bijvoorbeeld EHEC, Salmonella en Vogelgriep genoemd. Zoönosen
Deze zijn samen te vatten onder het verzamelbegrip Zoönosen, aandoeningen die van dier op mens overstappen. Ook een fenomeen als antibioticaresistentie valt daaronder. En dat is ook mijn stelling: Uitgebeend mag dan in de boekhandel vaak terechtkomen op de afdeling Voeding (tegenwoordig een enorm aanbod), mijn pleidooi is om de titel ook aan te prijzen onder het hoofdje Geneeskunde en Economie. Maar de constateringen van Uitgebeend dat leest als een trein (nee, niet de FYRA) zijn ook relevant voor de politiek (rol NVWA) en zelfs voor Europa. Het gaat immers over de rol van (grensoverschrijdend) toezicht, besluitvorming en internationale samenwerking. Niet uitgekauwd, maar wel Uitgebeend.
5 maart 2014 om 6:21 uur door Jan Taco te Gussinklo
AMR
Anti-Microbial Resistance
Meer dan 90% van de antibiotica buiten het ziekenhuis
Een interessante meeting op een al even interessante locatie. Op 28 februari 2014 rapporteert in het Trippenhuis te Amsterdam een consortium over het Project APRES. Een acroniem voor een hele mondvol. Het is de terugrapportage over een project rond antibioticaresistentie van bacteriën (de eerste lijn) binnen Europa. In het jargon spreekt men trouwens over AMR, ook al een acronym. Het Trippenhuis is de thuisbasis van de KNAW (Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen). Antibioticaresistentie is een uiterst relevant onderwerp. Iedereen schrikt nog op bij de naam Maasstadziekenhuis, dat destijds zeer negatief in het nieuws kwam vanwege een resistente bacterie. Minder bekend is echter dat meer dan 90% van de antibiotica buiten het ziekenhuis worden voorgeschreven. Maar daarover is tot nu toe opmerkelijk weinig onderzocht! APRES heeft daarin verandering gebracht.
François Schellevis (Nivel)
Q-koorts
Peter Groenewegen (directeur van het organiserende NIVEL, het vaderlands onderzoeksbureau voor de eerste lijn) kondigt een reeks voordrachten aan. Philip van Dalen geeft de aftrap namens minister Schipper (VWS). Hij legt meteen de verbinding met de uitbraak van Q koorts, die in ons land een omslag teweeg heeft gebracht. De gevaren van de overdracht van ziektes van dier op mens (zoonose). Hij benoemt 5 aandachtspunten:
Surveillance en research; voorzichtig gebruik van antibiotica; infectie preventie; ontwikkeling nieuwe antibiotica; Internationale inspanning. Dit zijn de aandachtspunten waar het ministerie van VWS op inzet.
Woordvoerder VWS
APRES
Het consortium heeft zich met vier deelopdrachten beziggehouden: literatuur onderzoek (meta-analysis); onderzoek naar resistentiepatronen (Staphylococcus); voorschrijfpatronen (prescription patterns) in de deelnemende landen en het vergelijken van behandelrichtlijnen (guidelines). Het is niet nieuw, maar opvallend zijn steeds weer zeer grote verschillen tussen landen onderling op allerlei onderdelen. Het lijdt geen twijfel dat er ook een après is na APRES.
In het tijdschrift Medisch Contact wordt melding gemaakt van een verwisseling. Die heeft er toe geleid dat een 64 jarige man sinds een kennelijk onnodige ingreep, impotent en incontinent is geworden. De calamiteit is door het betreffende ziekenhuis gemeld aan de Inspectie (IGZ). Ergens in de keten is het mis gegaan. Het vormt aanleiding tot een systematisch onderzoek van dergelijke fouten.Komt dat vaker voor en hoe wordt dat voorkomen? Zelf heb ik in mijn medische loopbaan ook te maken gehad met een verwisseling. Ook de urologie betreffend. Het is wel een verhaal met een iets andere insteek en een verrassende wending.
Urologie (collectie SHVB)
“De volgende patient”
Als (zeer algemeen) internist had ik te maken met een breed scala aan pathologie. Via de huisarts werd een mannelijke patient M verwezen die mijns inziens een niet goed functionerende hartklep had. In die fase (negentiger jaren van de vorige eeuw) hadden we wekelijks een consulent-cardioloog over de vloer. Dat werkte trouwens prima! De cardioloog kon mijn constatering bevestigen en sprak nader polikilinisch onderzoek af op de hoofdvestiging. De brave mijnheer M meldde zich op de bewuste datum in de algemene hal van de polikliniek. Hij ging in de nog lege ruimte zitten. Er ging een deur open en hij werd binnengeroepen. Er vond een cystoscopie (blaasonderzoek) plaats. Na afloop zei de betreffende uroloog dat mijnheer P naar huis naar huis mocht gaan. “Ja, maar ik heet M”. De consternatie was groot. Maar goed, de patient ging naar huis. Kort nadien werd ik gebeld door de gealarmeerde cardioloog. Of ik direct pogingen in het werk wilde stellen om huisarts en patient in te schakelen en antibiotica voor te schrijven. Vanwege de verdenking op een hartklepgebrek (later ook bevestigd met Echografie) had sowieso een antibiotica bescherming (profylaxe) moeten worden ingesteld rond ingrepen. Dat is allemaal geregeld. Aan mij de taak om de patient op te roepen voor een evaluatie. “Nou, dokter, ik ben heel tevreden en plas beter dan ooit te voren”. Kortom, dit is met een sisser afgelopen. Natuurlijk is hier melding van gemaakt.
7 maart 2013 om 14:23 uur door Jan Taco te Gussinklo
Resistentie
Antibiotica paradox
Botsende belangen
De titel van het boek van de hand van Journalist Rinke van den Brink luidt voluit ‘Het einde van de Antibiotica’. Hoe bacterieen het winnen van een wondermiddel, als thema een primeur volgens de uitgever. De officiele presentatie maakte onderdeel uit van het symposium ‘Antibiotic Resistance’ op 5 maart 2013 in de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) te Amsterdam.
Primeur
Begrippen als Klebisella, Q koorst en EHEC zijn onderdeel van ons collectief geheugen geworden. Nu dan in boekvorm een terugblik, maar tegelijk een vooruitblik door de inbreng van tal van (internationale) deskundigen die door Rinke van den Brink aan de tand zijn gevoeld. Geen moeite was teveel. Het boek kon tot stand komen dank zij een subsidie van het Fonds voor Bijzondere Journalistieke Projecten en het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek. De 10 hoofdstukken (in totaal telt het boek ruim 400 pagina’s) vormen samen een spannend boek, dat zoals Rimke zelf zegt “Door een toevalligheid is ontstaan”. Ik denk dat het niet zo toevallig is, maar het bewijs dat hij een uitstekend journalist is, zoals de luisteraars van het NOS journaal zullen beamen.
Rinke van den Brink (KNAW)
Antibiotica Paradox
Een merkwaardig feit kwam tijdens het symposium naar voren en wordt ook in het boek toegelicht. In Nederland is de humane gezondheidszorg steeds zuiniger met antibiotica, maar de veterinaire geneeskunde behoorde jarenlang tot de wereldtop wat betreft het gebruik van antibiotica. Een schijnbare paradox! Echter de economische belangen van de veterinaire sector in Nederland zijn enorm. Als groeibevorderaars worden antibiotica niet meer voorgeschreven (al rept Rinke over een illegaal circuit).
One Health
Het inzicht dat humane en veterinaire zorg nauw verbonden zijn is vooral iets van de laatste jaren. De Q koorts (geit<>mens) is daaraan debet. Maar ook de uitwisseling van resistente bacterieen blijkt een toenemend gevaar. De ‘One Health’ beweging vormt een tegenwicht. Nieuwsgierig geworden? Dan snel naar de boekhandel!
22 februari 2012 om 10:38 uur door Jan Taco te Gussinklo
Multiresistentie
Sneltesten ontwikkelen
Doe mee aan strijd tegen resistente bacteriën
Grote Europese subsidie voor Erasmus MC-onderzoek naar snelle diagnostiek
Wereldwijd is toegenomen resistentie van bacteriën tegen antibiotica een probleem. Antibiotica hebben steeds minder effect. Microbioloog dr. John Hays van het Erasmus MC in Rotterdam luidt daarover de noodklok: “Het probleem is zo nijpend dat antibiotica binnen enkele tientallen jaren geen enkele werking meer zullen hebben”. Hays leidt een grootschalig internationaal onderzoek met als doel, nieuwe diagnostiek voor infectieziekten en multiresistente bacteriën te bevorderen. Hoe sneller de infectie bekend is, des te eerder die kan worden bestreden. Antimicrobiële behandelingen kunnen dan veel sneller aan de infectie worden aangepast, waardoor er minder kans is voor het ontwikkelen van resistentie.
Oorzaak
De belangrijkste oorzaken voor de wereldwijde toename van antibioticaresistentie zijn de vrije verkrijgbaarheid van antibiotica in veel landen in de wereld en dat artsen onvoldoende snel bacteriële infecties en hun antimicrobiële resistenties kunnen identificeren. Hierdoor worden antibiotica onvoldoende gericht toegepast wat op termijn de kans op resistentie vergroot. Snellere diagnostiek is een oplossing om de te snelle verspreiding van bacteriën en hun resistenties tegen te kunnen gaan. Het onderzoek betreft sneltests voor gebruik op de locatie waar de patiënt ziek is, zogenaamde Point-of-Care diagnostiek, dus bij huisartsen, naast het bed in het ziekenhuis of zelfs thuis.
OnLine
John Hays heeft een Europese subsidie gekregen om het gebruik van sneltests die bacteriën en antimicrobiële resistenties kunnen identificeren, te stimuleren. Een van zijn hoofdtaken is het in kaart brengen van de meningen van verschillende groepen over snellere diagnostiek. Door middel van een online enquête willen Hays en zijn collega’s inzicht krijgen in die meningen over de obstakels en voordelen van snelle diagnostiek voor infectieziekten. Met deze informatie kunnen meer gerichte sneltests ontwikkeld worden, belangrijk in de strijd tegen infectieziekten.
