Brongegevens
Preekvaardigheid
Waar gaat het nu om?
Blijf lezen, al spreekt het onderwerp je mogelijk minder aan! De dominee /pastor is voorpaginanieuws. Recentelijk in Trouw van 4 september 2013. Er is ophef ontstaan nu een journalist vastgesteld had dat delen van een preek wel zeer bekend voor kwamen. Sterker bij een andere gelegenheid hoorde iemand twee zondagen exact dezelfde tekst. We zijn inmiddels vertrouwd met het feit dat sommigen het niet zo nauw nemen met het auteursrecht. Publicaties en promoties bevatten soms tekstgedeelten van anderen (plagiaat). Ook scholieren doen dat. Maar bij preken ligt het naar mijn smaak toch anders. Is juist deze ophef wellicht een bewijs van de teloorgang van de basis van christelijke normen en waarden? Iedere predikant zal zich baseren op de brongegevens die in het Oude en Nieuwe Testament te vinden zijn. In een jaarlijkse cyclus komen dan ook steeds de vertrouwde basisteksten voorbij.
Die betrouwbaarheid van de brongegevens is een belangrijk aandachtspunt. In het Museum te Assen is op het ogenblik een expositie over de Dode Zee rollen. Dan kennen we nog de kopiisten uit de middeleeuwen, die ons prachtige geïllustreerde handschriften hebben overgeleverd. Tenslotte beleeft de bijbel ook herdruk na herdruk. Hoe zit het dan met de originaliteit (vrije tekst) van de preek? De preekvaardigheid? In een recent verleden circuleerden preken van beroemde kanselredenaars in boekvorm of audiocassettes. Ongetwijfeld vormden deze een inspiratiebron voor menig voorganger. Heden zal dat via internet niet anders zijn (“bijbelteksten invoeren in Google”). Het lijkt mij geen enkel bezwaar. Een predikant zal stellen (moet stellen!) dat het niet gaat om zijn interpretatie, maar om de oorspronkelijke boodschap. Niks aan de hand dus? Dat is te kort door de bocht.
Krantenbericht 1937 (bron: Historisch Centrum Overijssel)
Stellingname
De kritiek begrijp ik wel. Lees nu eens bovenstaand krantenbericht uit de jaren dertig. Predikant Horreus de Haas uit Zwolle verheft zijn stem tegen het opkomend Nationaal-Socialisme in buurland Duitsland. Het tweede deel van zijn preek…. De preek wordt rechtstreeks uitgezonden via de radio. Die radio uitzending wordt (van hogerhand) onderbroken….. Het zal duidelijk zijn dat iedereen thuis op het puntje van zijn stoel zat. Wat gebeurt hier? Na de inval van de Duitsers in 1940 is Horreus de Haas als gijzelaar opgepakt en heeft zich ook anderszins geweerd. Door zijn vroegtijdig overlijden (1943) zijn er geen ongelukken gebeurd, denk ik….Kortom, een preek mag ook dat opstandige element bevatten.
Zo bekijkt Ruben Gringhuis het…
Bijzonder verhaal over Horreus De Haas. Goed om te weten dat de uitgave Postille, een jaarlijkse uitgave preekschetsen van predikanten voor predikanten, juist in deze tijd begon: om de predikanten toe te rusten voor hun taak om tegen de machten van het nazisme in Gods Rijk te verkondigen. Men achtte onderlinge (collegiale) bijstand ten behoeve van de prediking dus als noodzaak om het evangelie te kunnen blijven verkondigen.
Kijk, dat was nog eens vrijheid van meningsuiting in die jaren dertig! Overigens was er in de kerk ook nog altijd de serie “Menigerlei Genade” waarin voor elke zondag een preek was opgenomen, geschreven door gerenommeerde predikanten. Als de ouderling een preek moest lezen nam hij altijd een geschrift uit Menigerlei Genade. Maar ook predikanten die geen zin of geen tijd hadden een preek te maken haalden ook nogal eens hun inspiratie uit die serie. Wat dan met plagiaat plegen? Er is niet nieuws onder de zon.
Goede preken: beter gejat dan slecht geschreven