Contact?
Niet alleen een ‘poor show’, maar dat is ‘onmenselijk’
Overbrug de afstand
Als praktiserend internist heb ik mij destijds altijd gerealiseerd dat alleen een toespraak tot een patient van achter een bureau niet werkt.
Vandaag lees ik in de regionale krant dat huisarts Piet Spoelstra , die dezer dagen na 31 jaar afscheid neemt van zijn praktijk in Zwolle , door zijn doktersassistentes liefkozend de “schouderklopjesdokter” wordt genoemd. Veelzeggend !Naast een handdruk heb ik consequent fysiek onderzoek gedaan of tenminste de bloeddruk gemeten of de pols gevoeld.
Compliance
Ik ben er van overtuigd dat de therapietrouw (compliance/adherence) hiermee bevorderd wordt. Wie gaat dit onderzoeken? Trouwens….dit is een indicator voor goede zorg, maar wordt voor zover ik weet beslist niet gebruikt bij de zorginkoop. Terwijl deze interactie cruciaal is. Misschien analyse van bestaand onderzoeksmateriaal (enquete?Video?).
Stethoscoop van de auteur
 |
Een uitdaging bij eHealth
Dat “onmenselijk” mag je kennelijk bijna letterlijk nemen:
Hartslag meten versterkt vertrouwen in medemens
Sinds het prille begin van de wetenschap gebruiken wetenschappers bij hun onderzoek apparatuur waarbij er contact is tussen de proefleider en proefpersoon. Uit eerder onderzoek blijkt al dat dit soort metingen ook een onbedoeld effect hebben. Zo laten bloeddruk-metingen andere resultaten zien bij een dokter dan wanneer men dit zelf thuis meet (het zogenaamde ‘white coat effect’). Hoogleraar sociale psychologie Paul van Lange en zijn collega’s van de Vrije Universiteit Amsterdam hebben nu ontdekt dat de meting van hartslag (waarbij elektrodes worden geplakt op een ontbloot lichaam) een sterk effect te teweeg kan brengen op het vertrouwen in de medemens.
Vrouwelijke studenten
De onderzoekers vergeleken een groep vrouwelijke studenten die hartslagmetingen ondergingen met een groep vrouwelijke studenten die dit niet ondergingen. Vervolgens werd hun vertrouwen gemeten. Dit meten van vertrouwen gebeurt met de zogenaamde ‘trust-game’. Dit spel, waarbij proefpersonen kiezen hoeveel geld zij aan een vreemde willen geven, is een in de wetenschap veelgebruikt meetinstrument voor het concept vertrouwen.
Spanning en ongemak stimulans voor vertrouwen
Uit het onderzoek bleek dat vrouwen wiens hartslag werd gemeten 88% van hun geld gaven aan de ander, terwijl dit percentage beduidend lager was voor vrouwen wiens hartslag niet werd gemeten (58%). Ook bleek uit een vragenlijst dat mensen meer vertrouwen hebben in een ander (een vreemde) als hun hartslag is gemeten. De verklaring van de onderzoekers is dat de zorgzaamheid die mensen in een situatie met enige spanning en ongemak (zoals een hartslagmeting) ervaren, een stimulans is voor vertrouwen – niet alleen naar de proefleider maar ook naar derden.
Aanraken draagt bij aan verklaring
Onderzoeker Paul van Lange: “Hier zijn diverse specifieke verklaringen voor, die ook bijdragen aan het effect. Zo blijkt uit ander onderzoek dat aanraking op zich mensen kan aanzetten tot vrijgevigheid: serveersters in de VS krijgen meer fooi als ze de klant op de schouder of arm licht aanraken.”
Het laatste woord is niet gezegd over deze opmerkelijke bevindingen, want mensen worden vaak onderworpen aan dergelijke procedures – in onderzoek als proefpersoon, maar ook als patiënt in een ziekenhuis. Eén ding lijkt zeker: het meten van hartslag laat mensen niet koud.
Dit jaar zijn een aantal technieken in ontwikkeling genomen die de afstand moeten gaan overbruggen bij ‘zorg op afstand’. Daarbij wordt gebruik gemaakt van sensoren en actoren. Zie deze website (zoekterm sensor)
Volgens mij beschrijft Erik Fransen een gevoel van locus of control. Je voelt jezelf meer in controle (op jezelf kunnen vertrouwen) als je meet- of interventieapparatuur zelf bij je draagt. Dit is dan het effect van zelf kunnen bepalen (autonomie), zelf kunnen ingrijpen (selfcontrol).
Daarnaast zou er dus een eigenstandig effect zijn dat te maken zou kunnen hebben met aanrakingen die leiden tot meer vertrouwen (fysiologisch-mentaal).
Een derde effect zou het Hawthorne effect kunnen zijn: The Hawthorne effect is a form of reactivity whereby subjects improve or modify an aspect of their behavior being experimentally measured simply in response to the fact that they are being studied, not in response to any particular experimental manipulation.
Beste Paul,
Het is volgens mij cruciale informatie (bijvoorbeeld) voor werkelijk succesvolle uitrol van eHealth. Ik wil je graag daarover interviewen en tegelijkertijd probeer ik stakeholders te interesseren voor verder onderzoek. Reacties van anderen?
Beste allen,
Er zijn veel specifieke mechanismen die kunnen verklaren waarom de meting van hartslag (met electrodes) interpersoonlijk vertrouwen vergroot. Fysiek contact is belangrijke die steun heeft gevonden in eerder onderzoek. Persoonlijk dat ik dat een zorgzame houding in een wat ongemakkelijke, licht “nerveuze” situatie, het belangrijkste mechanisme is. De vraag is of fysiek contact essentieel is. Mogelijk. Er is zo goed als niet bekend over deze vragen. Volgens mij zou meer inzicht in deze materie essentieel zijn voor de medische wereld waarin dergelijke procedures vaak worden toegepast, maar concurrentie krijgt van ehealth en andere procedures waarbij zelfs geen face-to-face contact plaatsvindt. Hier liggen tal van vragen waarbij de antwoorden kunnen wijzen op het belang van weinig contact of veel contact. Bijvoorbeeld, het is goed mogelijk dat een patient meer instemmend is met een arts tijdens of na een meting van hartslag (of vergelijkbare meting).Wat betekent dat voor de wijze waarop vragen moeten worden gesteld? Betekent verhoogd vertrouwen die generaliseert naar anderen ook dat men zich meer neerlegt bij bepaalde voorstellen, dat men minder mondig of kritisch is? Mijn punt is dat er heel veel onduidelijk is over heel veel vragen op dit gebied. Onze onderzoeksgroep staat te popelen om hier meer werk van te maken.
Paul van Lange, Hoogleraar Sociale Psychologie, VU University Amsterdam
@ Erik, ik deel je mening dat dit van een objectiveerbare en werkelijk meerwaarde is. Misschien moet je dat een placebo-effect noemen (zoals je weet heel belangrijk)? Zelf denk ik dat het lichaamscontact nog een eigenstandig belang heeft.Ik ga de onderzoekers dit voorleggen en vragen om via dit forum te reageren!
Beste Jan Taco,
ik ben benieuwd of het meten van een ECG met plakkers op de borst nodig is. Zoals je weet heeft Vitaphone een ECG-kaart waarmee zonder ECG plakkers een ECG opgenomen kan worden. Vanuit de klinieken die onze ECG-kaart gebruiken krijgen we vaak opmerkingen over het positieve psychische effect op patiënten van het bij zich hebben (beschikbaar hebben) van onze recorder. Dit uit zich in minder cardiale klachten en mindere mate van depressiviteit.
Groeten,
Erik